(Tokamak)‏ نوعی دستگاه است که کار آن محصور سازی پلاسما است. این سیستم حاوی پلاسمای دوتریوم- تریتیوم است که توسط دو سری میدان مغناطیسی نگهداری می‌شود و شکلی مانند چنبره تشکیل می‌دهد.

کاربرد توکامک‌ها برای دستیابی به تولید انرژی الکتربسته از طریق روش گداخت است.

تاکنون 3 نمونه دستگاه توکامک در کشور به بهره برداری رسیده که از کشورهای چین، روسیه و ایتالیا خریداری شده است و چهارمین دستگاه از سوی دانشگاه صنعتی امیرکبیر با همکاری سازمان نوسازی و گسترش صنایع ایران طراحی شد.

دکتر رضا امراللهی- رئیس پژوهشکده پرتو فرآینده دانشگاه صنعتی امیرکبیر در نشست خبری امروز سه شنبه توکامک را دستگاه مولد تولید انرژی توصیف کرد و گفت: این ماشین نسل جدید تولید انرژی در دنیا محسوب می‌شود.

وی با اشاره به تلاش‌های بشر برای تولید انرژی پاک، اظهار داشت: سال‌ها است که دانشمندان به دنبال سوختی برای تولید انرژی هستند که عاری از آلایندگی و زباله باشد که فناوری گداخت هسته‌ای در این زمینه مطرح شده است.

امراللهی با اشاره به تلاش محققان کشور برای دستیابی به دانش فنی تولید دستگاه گداخت هسته‌ای یادآور شد: از 30 سال قبل محققان کشور در زمینه محصور سازی پلاسمای گداخت هسته‌ای مطالعات جدی را در دستور کار دارند که اولین دستگاه گداخت هسته‌ای با عنوان "الوند" با همکاری کشور ایتالیا ساخته شد که کمتر از 20 درصد از دانش فنی آن بومی بوده است.

رئیس پژوهشکده پرتو فرآینده دانشگاه صنعتی امیرکبیر دومین دستگاه توکامک را با عنوان "دماوند" اعلام کرد و ادامه داد: این دستگاه از کشور روسیه خریداری شد که هر دو دستگاه توکامک در سازمان انرژی اتمی به بهره برداری رسید.

وی با بیان اینکه سومین دستگاه گداخت هسته‌ای که در دانشگاه آزاد به بهره برداری رسید از کشور چین خریداری شده است، خاطر نشان کرد: در راستای دستیابی به دانش فنی این دستگاه، در دانشگاه صنعتی امیرکبیر اقدام به بومی سازی آن کردیم.

امراللهی با بیان اینکه این دستگاه با عنوان توکامک "البرز" با همکاری سازمان نوسازی و گسترش اجرایی شده است، اضافه کرد: توکامک البرز با شعاع 0.45 متر شامل بانک خازنی به ظرفیت 70 میلی فاراد و ولتاژ شارژ 3 کیلوولت طراحی شده است.

رئیس دانشکده مهندسی انرژی و فیزیک دانشگاه صنعتی امیرکبیر کاربرد این دستگاه را در زمینه تولید انرژی الکتریسته عنوان کرد و یادآور شد: تاکنون هیچ کشوری نتوانسته به این فاز دست یابد و محققان امیدوارند بتوانند تا 20 سال آینده لامپ‌ها را با استفاده از این فناوری روشن کنند.  

به گفته امراللهی اجرای این پروژه از 3 سال قبل آغاز شده و تاکنون 80 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.